Czym by pachniały Święta Bożego Narodzenia, gdyby nie wielkie wyprawy morskie Kolumba, Magellana czy Vasco da Gamy w XVI i XVII wieku? Cóż możemy się tylko nad tym zastanawiać. Dzięki nim możemy korzystać z niesamowitych przypraw – gałki muszkatołowej, ziela angielskiego, goździków, cynamonu, anyżu czy kardamonu.
O bogactwa Wysp Korzennych (Moluki) toczyły się zażarte bitwy, w których ginęło wielu ludzi. Korzenie były bardzo cennym towarem, a kto je posiadał uznawany był za osobę majętną i znaczącą w towarzystwie. Poniżej przybliżę właściwości przypraw, stosowanych w każdym polskim domu, szczególnie w okresie świątecznym.
Korzennik lekarski – „ziele angielskie”
Polska nazwa przyprawy „ziele angielskie” wzięła się od tego, że w dawnych czasach była w Anglii bardzo popularna. Ot i taka historia. Korzennik pochodzi z Ameryki Środkowej i Meksyku. Do Europy trafił przypadkiem dzięki Kolumbowi, który pomylił go z pieprzem. Jest to dzikorosnące, wiecznie zielone drzewo, które wytwarza suche jagody. Posiada liczne walory prozdrowotne: poprawia trawienie, rozgrzewa, pomaga w przyswajaniu witamin z grupy B i selenu – pierwiastka życia. Zawiera cenne mikro- i makroelementy (Zn, K, Mg, Ca, Cu, Fe, P), działa rozkurczowo i przeciwbólowo, odświeża oddech. Ziele angielskie można wykorzystać do zup, sosów, mięs, wędlin, deserów, likierów, grzanego wina, bigosu, przetworów. Również w kosmetyce sprawdzi się jako składnik perfum i preparatów odmładzających.
Goździk – czepetka pachnąca
Do Europy przywędrował z Chin. Przyprawę stanowią suszone, nierozwinięte pąki kwiatowe goździkowca wonnego. Jego słodko-gorzko-pikantny i zarazem korzenny smak nada potrawom niepowtarzalny smak i aromat. Oprócz walorów kulinarnych, czepetka posiada liczne właściwości prozdrowotne. Działa przeciwbólowo, antyseptycznie, przeciwbakteryjnie, jest silnym przeciwutleniaczem, odświeża oddech (żucie goździka), poprawia trawienie, obniża poziom cukru we krwi i rozgrzewa. Można go wykorzystać do mięs, deserów oraz napojów (grzaniec). Olejek goździkowy sprawdzi się w aromaterapii oraz odstraszy owady w sezonie letnim. Goździk stanowi doskonały dodatek do piernika. Warto wprowadzić go do jadłospisu, ponieważ jest jedną z najzdrowszych przypraw stosowanych w naszej kuchni.
Anyż gwiazdkowaty (badian właściwy)
Badian uprawiany jest w Chinach i Wietnamie. W Polsce pojawił się w XVII wieku, rozpowszechnili go Benedyktyni. Jego słodkawy, piekący oraz korzenny smak ma swoich zwolenników, jak i przeciwników. Najbardziej popularny staje się w okresie Świąt Bożego Narodzenia, ze względu na owoce w kształcie gwiazdki. Anyż skutecznie poradzi sobie z problemami żołądkowymi (niestrawność, wzdęcia), poprawi wchłanianie składników pokarmowych z pożywienia. Jego lecznicze właściwości są wykorzystywane w farmakologii (grypa, kaszel), kosmetologii (trądzik). Będzie pomocny przy problemach z laktacją u kobiet karmiących. Anyż możemy zastosować do potraw mięsnych, ciężkostrawnych, kompotów, dżemów, ale też do przygotowania świątecznych ozdób.
Cynamon cejloński, cynamon chiński (cassia)
Od wieków stosowany jako przyprawa i roślina lecznicza. Do Europy jako pierwszy przybył cynamon chiński, natomiast cejloński został odkryty przez Vasco da Gamę na wyspie Cejlon, podczas wyprawy do Indii.
Oba cynamony znacząco różnią się od siebie. Warto znać te różnice, by nie paść ofiarą oszustwa.
Laski cynamonu cejlońskiego zwijają się po obu stronach i przybierają kształt dwururki. W przekroju przypominają cygaro, złożone z cienkich, kruchych warstw. Mielony ma jasny, żółtobrązowy kolor. Smak cynamonu cejlońskiego jest słodki, korzenny, delikatny.
Natomiast chiński posiada zupełnie gładkie, pojedyncze i delikatnie zawijające się laski, o ciemnoczerwonym lub rdzawym kolorze. Laski są twarde i trudne do zmielenia. Cassia odznacza się piekącym i cierpkim smakiem. Na rynku najczęściej jest dostępny właśnie cynamon cassia.
Właściwości prozdrowotne cynamonu są nieocenione. Pozytywnie wpływa na nasz układ trawienny (poprawia perystaltykę jelit), ma działanie antynowotworowe, antybakteryjne, antywirusowe i antygrzybiczne, ogrzewa organizm, zmniejsza apetyt na słodkości. Poza tym obniża poziom cukru we krwi, wzmacnia odporność i pomaga w walce z przeziębieniem. Znajduje również zastosowanie w kosmetyce ze względu na swoje właściwości ujędrniające i antycelulitowe.
To co jeszcze różni te dwie odmiany cynamonu to cena. Cejloński jest znacznie droższy od chińskiego. Cynamon można wykorzystać do wypieków, potraw mięsnych, napojów.
Kardamon
Przyprawa pochodząca z Indii, była znana już w starożytnym Rzymie i Grecji. Do Europy, a konkretnie do Skandynawii przywieźli go Wikingowie z Konstantynopola. Szczególnie popularny jest w Norwegii. Odznacza się kamforowo-cytrynowym smakiem. Ta egzotyczna przyprawa, oprócz walorów smakowych i zapachowych, posiada liczne właściwości lecznicze. Działa antybakteryjnie i przeciwutleniająco. Przyspiesza przemianę materii oraz oczyszcza organizm z toksyn. Skutecznie leczy infekcje górnych dróg oddechowych. Olejek z kardamonu wykorzystywany jest w kosmetyce i aromaterapii, ponieważ uspokaja i poprawia nastrój. Kardamon można wykorzystać do wypieków, dań mięsnych, napojów i kosmetyków.
Gałka muszkatołowa (muszkatołowiec korzenny)
Pochodzi z Moluków, jest owocem wieczniezielonego drzewa. Z muszkatołowca można uzyskać dwie przyprawy – gałkę (środkowa część pestki) i macis (osnówka pestki). Gałka ma zapach korzenny, smak słodkawo-orzechowy. Świeżo utartą gałką doprawia się desery, pieczone owoce, zupy i warzywa (np. szpinak, marchew, ziemniaki purée, kalafior). Pasuje również do ryb, cielęciny, dań mięsnych, a także ponczu, grzanego wina i napojów mlecznych. Gałka muszkatołowa poprawia trawienie i apetyt, zmniejsza wzdęcia i jest pomocna przy biegunce.
Niech te zbliżające się Święta Bożego Narodzenia będą magicznym czasem, otulonym zapachem korzennych przypraw. Wesołych Świąt!
Milena Gawrońska, KPODR
Fot. pixabay.com
Opracowano na podstawie:
– sosta.pl,
– fitporadnik.pl,
– przyprawy.pl,
– ncez.pzh.gov.pl,
– miod-malina.pl.