Prezydent podpisał 27 listopada 2018 roku ustawę o kołach gospodyń wiejskich (KGW). Nowe prawo określa m.in. formy i zasady zrzeszania się, tryb zakładania i organizację kół gospodyń wiejskich. Podstawowym celem ustawy jest nadanie osobowości prawnej kołom oraz wsparcie ich działalności na rzecz rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich oraz kultywowania folkloru i polskiej tradycji.
W myśl nowej ustawy KGW jest dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi. Według nowego prawa KGW powinny w szczególności:
– prowadzić działalność społeczno-wychowawczą i oświatowo-kulturalną w środowiskach wiejskich;
– prowadzić działalność na rzecz wszechstronnego rozwoju obszarów wiejskich;
– wspierać rozwój przedsiębiorczości kobiet;
– inicjować i prowadzić działania na rzecz poprawy warunków życia i pracy kobiet na wsi;
– upowszechniać i rozwijać formy współdziałania, gospodarowania i racjonalne metody prowadzenia gospodarstw domowych;
– reprezentować interesy środowiska kobiet wiejskich wobec organów administracji publicznej;
– rozwijać kulturę ludową, w tym w szczególności kulturę lokalną i regionalną.
Koło gospodyń wiejskich podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich, prowadzonego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Nadzór nad działalnością kół gospodyń wiejskich sprawuje Prezes ARiMR, który może badać sprawozdania koła pod kątem ich rzetelności, dokonywać kontroli działalności koła, dokonywać innych przewidzianych prawem czynności w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania koła. Do czasu rejestracji koła gospodyń wiejskich, a następnie do czasu wyboru zgodnie ze statutem jego organów w imieniu koła działa komitet założycielski. W praktyce będzie odbywać się w ten sposób, że komitet założycielski danego KGW musi złożyć wniosek wraz ze statutem koła do biura powiatowego ARiMR. Koło uzyskuje osobowość prawną w momencie wpisania do rejestru. Wniosek musi zawierać listę założycieli koła zawierającą ich imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania, oświadczenia założycieli koła o woli wejścia w skład jego członków oraz o miejscu zamieszkania na obszarze wsi mającej być terenem działalności koła, adres do doręczeń, własnoręczne podpisy założycieli, informacje o osobie lub osobach umocowanych do reprezentacji koła i sposobie tej reprezentacji, własnoręczne podpisy osób wybranych w skład komitetu założycielskiego. Nazwa koła gospodyń wiejskich odróżnia tworzone koło od innych kół, w szczególności przez odniesienie się do terenu działalności koła.
Z inicjatywą założenia koła może wystąpić co najmniej 10 osób. Członkiem koła gospodyń wiejskich może być każda osoba, która ukończyła 18 lat i której miejscem zamieszkania jest wieś będąca terenem działalności koła. Za zgodą przedstawicieli ustawowych w działalności KGW mogą brać także udział osoby, które ukończyły 13 lat. Na terenie jednej wsi można utworzyć tylko jedno koło gospodyń wiejskich, które jako pierwsze zarejestruje się w ARiMR. Dotyczy to także dotychczas działających Kół Gospodyń Wiejskich, które mogą składać wniosek do rejestru lub złożyć wniosek o rezygnacji z prawa pierwszeństwa. Takie stanowisko winno zostać zajęte w ciągu miesiąca od dnia wejścia ustawy KGW. Można być tylko członkiem jednego koła. Terenem działalności koła może być jednak jedna lub więcej wsi. Zatem może zdarzyć się sytuacja, że na terenie jednej wsi będą działały dwa lub więcej kół. Koła mogą współpracować i współdziałać ze sobą, zrzeszać się i tworzyć związki kół gospodyń wiejskich. Związek może być utworzony z inicjatywy co najmniej dwóch kół, które zadeklarują członkostwo w związku w drodze uchwały podjętej przez zebranie członków kół.
Koło gospodyń wiejskich nabywając osobowość prawną z chwilą dokonania wpisu do rejestru może prowadzić działalność zarobkową, w tym działalność gospodarczą. Oznacza to, że koła gospodyń będą mogły pracować na własny rachunek. Majątek koła gospodyń wiejskich powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku koła oraz z ofiarności publicznej. Koło gospodyń wiejskich, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej. Dochód z działalności koła gospodyń wiejskich służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków. W nowym prawie przewidziano możliwość prowadzenia przez koło uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów w przypadku, gdy osiągają przychody wyłącznie z działalności statutowej z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów, dotacji, sprzedaży wyrobów sztuki ludowej, w tym rękodzieła i rzemiosła ludowego i artystycznego, lub żywności regionalnej, z tytułu sprzedaży, najmu lub dzierżawy składników majątkowych, z tytułu odsetek od środków pieniężnych na rachunkach bankowych lub rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością, w tym także odsetek od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania tworzonych na tych rachunkach, nie posiadają statusu organizacji pożytku publicznego. W roku poprzedzającym rok podatkowy osiągnęły przychody, o których mowa powyżej w wysokości nieprzekraczającej 100 000 zł. Uproszczona ewidencja obejmuje zbiory zapisów, obrotów (sum zapisów), które tworzą zestawienie przychodów i kosztów, zestawienie przepływów finansowych, wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych związanych z prowadzoną działalnością. Koło może także otrzymać z budżetu państwa pomoc finansową w okresie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy o KGW, przeznaczoną na realizację zadań statutowych. Pomoc finansowa przyznawana jest w drodze decyzji Prezesa ARiMR na złożony przez KGW wniosek. Wysokość tej pomocy wynosi od 3 000 zł do 5 000 zł w zależności od liczby członków. W 2018 roku wniosek o przyznanie pomocy może być złożony nie później niż do 27 grudnia. Koło gospodyń wiejskich zgłasza do rejestru ich liczbę do 28 lutego każdego roku i podaje wówczas listę aktualną na 31 grudnia poprzedniego roku. Do listy należy dołączyć oświadczenia członków koła o miejscu zamieszkania na obszarze wsi będącej terenem działalności koła.
Piotr Sawa
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Fot. A. Hapka, M. Iwińska