Pojęcie ekonomii społecznej – zwanej również ekonomią solidarności, ekonomią
obywatelską, gospodarką społeczną czy przedsiębiorczością społeczną, jest bardzo szerokie i nie jednoznaczne.
W dokumencie przygotowawczym przed I Europejską Konferencją Ekonomii Społecznej w Krajach Europy Środkowo – Wschodniej, która odbyła się w październiku 2002 r. w Pradze, Bruno Roelants napisał o ekonomii społecznej:
„każdy wie, że istnieje, ale nikt nie wie co to jest”.
Chociaż od napisania tych słów minęło wiele lat, spory definicyjne wokół sektora ekonomii społecznej nadal nie dały jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czym jest ekonomia społeczna i jakie rodzaje podmiotów można do niej zaliczyć.
Za podstawę ekonomii społecznej uchodzi zjawisko przedsiębiorczości społecznej. Przy czym, wskazaną podstawę należy wyodrębnić z szerokiego obszaru ekonomii społecznej, czyli trzeciego systemu (sektora pozarządowego) obejmującego zarówno działania sektora obywatelskiego, jak i instytucje ekonomii społecznej. Wspólną przesłanką ujęć definicyjnych jest stwierdzenie, iż ekonomia społeczna radzi sobie z zaspokajaniem i wypełnianiem potrzeb, których nie mogą wypełnić inne sektory.
Mimo zróżnicowania form prawno-organizacyjnych można przyjąć katalog wspólnych cech dla podmiotów ekonomii społecznej, a mianowicie:
· prymat celów indywidualnych i społecznych nad zyskiem,
· dobrowolne i otwarte członkostwo,
· demokratyczna kontrola członków,
· obrona i realizacja wartości solidarności i odpowiedzialności,
· samorządność i niezależność od władz publicznych,
· przeznaczenie wypracowanego zysku do realizacji celów stabilnego rozwoju,
realizacji usług dla członków lub usług ogólnych.
Najbardziej popularna i często stosowana jest definicja europejskiej sieci badawczej EMES.
Według niej za przedsiębiorstwo społeczne uznaje się działalność o głównie społecznych celach, której zyski w założeniu są reinwestowane w te cele lub we wspólnotę, a nie w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu udziałowców czy też właścicieli.
EMES określa kryteria społeczne i kryteria ekonomiczne, którymi powinny charakteryzować się inicjatywy wpisujące się w ekonomię społeczną.
Kryteria ekonomiczne:
– prowadzenie w sposób względnie ciągły, regularny działalności w oparciu o instrumenty
ekonomiczne;
– niezależność, suwerenność instytucji w stosunku do instytucji publicznych;
– ponoszenie ryzyka ekonomicznego;
– istnienie choćby nielicznego płatnego personelu.
Kryteria społeczne:
– wyraźna orientacja na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia;
– oddolny, obywatelski charakter inicjatywy;
– specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania;
– możliwie wspólnotowy charakter działania;
– ograniczona dystrybucja zysków.
Wskazany zestaw kryteriów jest definicją idealnego przedsiębiorstwa społecznego. Od przedsięwzięć zaliczanych do tego sektora nie wymaga się zatem spełnienia wszystkich kryteriów, lecz większości z nich.
Opracowała: Justyna Lesiewicz