Prawo
Formy produkcji i sprzedaży żywności w gospodarstwie rolnym
Część I. Dostawy bezpośrednie
Produkcja i zbyt żywności wytwarzanej w gospodarstwie rolnym, w zależności od zakresu, skali produkcji i dystrybucji może przybierać różne formy w kontekście określonych przepisów prawnych.
W niniejszym cyklu omawiane będą:
– dostawy bezpośrednie – dotyczą produktów roślinnych nieprzetworzonych,
– sprzedaż bezpośrednia – dot. produktów zwierzęcych nieprzetworzonych,
– rolniczy handel detaliczny (RHD) – dot. produktów roślinnych i zwierzęcych, przetworzonych i nieprzetworzonych,
– działalność marginalna, lokalna i ograniczona (MLO) – dotyczy produktów zwierzęcych przetworzonych.
Dostawy bezpośrednie dotyczą produktów produkcji pierwotnej pochodzenia roślinnego, takich jak: zboża, owoce, warzywa, zioła, grzyby – uprawne, pochodzące wyłącznie z własnych upraw lub hodowli producentów produkcji pierwotnej (niestanowiące działów specjalnych produkcji rolnej) oraz pozostałych surowców pochodzących z dokonywanych osobiście zbiorów ziół i runa leśnego. W ramach dostaw bezpośrednich można również produkować i sprzedawać produkty pochodzenia roślinnego w formie kiszonej i suszonej, z zaznaczeniem, że nie można zmieniać ich struktury – dlatego też procesy, takie jak tłoczenie, szatkowanie itp. należy uznać za przetwórstwo, które nie mieści się w uproszczonej formule higienicznej dostaw bezpośrednich.
Warunkiem prowadzenia omawianej działalności jest jej realizacja bezpośrednio przez producentów produkcji pierwotnej (rolników), którzy dostarczają małe ilości środków spożywczych do:
– konsumentów finalnych lub
– zakładów detalicznych zaopatrujących konsumentów finalnych (sklepy, restauracje).
Źródło: opracowanie własne
Rodzaje produktów, które mogą być sprzedawane w ramach dostaw bezpośrednich:
Źródło: opracowanie własne
Dostawy bezpośrednie są jedną z najprostszych form wprowadzania żywności do obrotu, niemniej jednak wiążą się z ograniczeniami ilościowymi i terytorialnymi. Zgodnie z założeniami dostawy bezpośrednie dotyczą małych ilości, czyli tylko takich, które producent jest w stanie samodzielnie pozyskać w gospodarstwie (przepisy nie ustanawiają jednak konkretnych limitów w kilogramach). Dokładnie przepisy mówią, że wielkości obrotu w ramach dostaw bezpośrednich nie mogą przekraczać:
– wielkości plonów, w skali roku, poszczególnych surowców uzyskanych przez producentów produkcji pierwotnej z gospodarstw rolnych,
– wielkości surowców pochodzących z dokonywanych osobiście zbiorów ziół i runa leśnego osoby dostarczającej środki spożywcze w ramach dostaw bezpośrednich.
Obszary sprzedaży
Działalność w ramach dostaw bezpośrednich wiąże się z ograniczeniami obszaru sprzedaży, która może być prowadzona wyłącznie na terenie województwa, w którym jest prowadzona produkcja oraz na terenie województw przyległych.
Źródło: opracowanie własne
Podmioty działające na rynku spożywczym prowadzące działalność w ramach dostaw bezpośrednich obowiązane są przestrzegać wymagań higienicznych określonych w części A załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004 w zakresie odnoszącym się do surowców pochodzenia roślinnego. Wszelkie sprawy związane z rejestracją dostaw bezpośrednich prowadzone są w powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej deklarując spełnianie ww. wymogów higienicznych. Organy urzędowej kontroli żywności, w ramach sprawowanego nadzoru, mogą przeprowadzać kontrole przestrzegania zasad higieny oraz pobierać próbki żywności do badań laboratoryjnych.
Należy pamiętać o obowiązku w zakresie prowadzenia dokumentacji. Istnieje wymóg udostępniania organowi urzędowej kontroli żywności lub zakładowi detalicznemu, do którego realizowane są dostawy bezpośrednie, na ich żądanie, pisemnych oświadczeń o stosowanych środkach ochrony roślin, występowaniu szkodników lub chorób, które mogą zagrozić bezpieczeństwu produktów pochodzenia roślinnego oraz innych informacji istotnych ze względu na zdrowie człowieka.
Rolnicy prowadzący dostawy bezpośrednie powinni pamiętać, że dotyczą one wyłącznie produktów roślinnych z własnego gospodarstwa. Decydując się na metodę zestawienia wielkości plonów w odniesieniu do wielkości sprzedaży (aby w przypadku ewentualnej kontroli łatwo wykazać, że sprzedawane są wyłącznie własne produkty roślinne, a ich ilość nie przekracza wielkości plonów i zbiorów ze stanu naturalnego) warto wiedzieć, że nie ma obowiązku uwzględniania danych finansowych. Zestawienia te dotyczyć mają tylko ilości.
Podatek dochodowy i VAT
Sprzedaż własnych produktów rolnych (poza działami specjalnymi produkcji rolnej) podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych, jak też VAT. Bez względu na wartość przychodu przysługuje też zwolnienie z obowiązku prowadzenia kasy fiskalnej.
Beata Chełminiak, KPODR
Opracowano na podstawie:
– Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych,
– Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
– Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług,
– Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2021 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Ustawa o kołach gospodyń wiejskich już obowiązuje
Prezydent 27 listopada 2018 roku odpisał ustawę o kołach gospodyń wiejskich (KGW). Nowe prawo określa m.in. formy i zasady zrzeszania się, tryb zakładania i organizację kół gospodyń wiejskich.
Podstawowym celem ustawy jest nadanie osobowości prawnej kołom oraz wsparcie ich działalności na rzecz rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich oraz kultywowania folkloru i polskiej tradycji. W myśl nowej ustawy KGW jest dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi. Według nowego prawa KGW powinny w szczególności:
Dofinansowanie do umów ubezpieczenia w gospodarstwie
Produkcja rolnicza charakteryzuje się szczególnie dużym poziomem ryzyka. Podczas gdy ryzyko finansowe czy rynkowe może dotknąć większości prowadzonych działalności, to gospodarstwa rolne narażone są na dodatkowe zagrożenia wynikające ze specyfiki działalności rolniczej powiązanej z warunkami środowiska naturalnego. Większość rolników doświadcza nieoczekiwanych strat w produkcji, które najczęściej są skutkiem suszy, przymrozków czy epidemii chorób zwierząt.
Na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 2047) stosowane są z budżetu państwa dopłaty do składek producentów rolnych z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia od wystąpienia następujących zdarzeń losowych:
• dla produkcji roślinnej (tj. upraw – zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych) od: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, suszy, ujemnych skutków przezimowania lub przymrozków wiosennych,
• dla produkcji zwierzęcej (tj. bydła, koni, owiec, kóz, drobiu lub świń) od: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego, gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, uboju z konieczności.
Zgodnie z ww. ustawą dopłaty z budżetu państwa do składek ubezpieczenia będą przysługiwały producentom rolnym w wysokości do 65% składki w przypadku zawarcia przez producenta rolnego umowy ubezpieczenia zawierającej pakiet rodzajów ryzyka i określenia przez zakład ubezpieczeń stawki taryfowej nie przekraczających 9% sumy ubezpieczenia. W przypadku upraw prowadzonych na użytkach rolnych klasy V i VI powyższa stawka taryfowa będzie mogła zostać określona w wyższej wysokości, tj. odpowiednio 12% i 15% sumy ubezpieczenia tych upraw.
W przypadku określenia przez zakłady ubezpieczeń stawek taryfowych ubezpieczenia przekraczających odpowiednio 9%, 12% i 15% sumy ubezpieczenia upraw, z wyłączeniem upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek, od pełnego pakietu ryzyk (10 rodzajów ryzyka), dopłaty do tych stawek będą pomniejszane proporcjonalnie do procentu ich podwyższenia, bez uwzględniania tutaj stawek taryfowych dla ryzyka suszy i ujemnych skutków przezimowania.
Natomiast w przypadku ustalenia składki ubezpieczenia upraw drzew i krzewów owocowych oraz truskawek, z zastosowaniem stawki taryfowej przekraczającej odpowiednio 9%, 12% i 15% sumy ubezpieczenia, dopłaty do składek producentów rolnych będą stosowane do tych wysokości sumy ubezpieczenia. Pozostałą część składki w całości będzie musiał zapłacić rolnik.
Do ubezpieczenia zwierząt gospodarskich dopłaty będą przysługiwały producentom rolnym w wysokości do 65% składki, w przypadku określenia przez zakłady ubezpieczeń stawek taryfowych ubezpieczenia od łącznego ubezpieczenia zwierząt nie przekraczających 0,5% sumy ubezpieczenia. Sumy ubezpieczenia, odrębnie dla każdej uprawy i każdego zwierzęcia ustala producent rolny z zakładem ubezpieczeń w umowie ubezpieczenia, z tym że nie mogą przekroczyć maksymalnych sum ubezpieczenia określonych dla każdego roku w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Maksymalne sumy ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt na 2018 rok wynoszą:
|
Produkcja roślinna |
Produkcja zwierzęca |
||
|
roślina |
Kwota w zł |
zwierzę |
Kwota w zł |
|
Zboża |
10 650 |
Bydło |
14 000 |
|
Kukurydza |
8 450 |
Konie |
10 200 |
|
Rzepak i rzepik |
9 900 |
Owce |
700 |
|
Chmiel |
56 050 |
Kozy |
700 |
|
Tytoń |
31 350 |
Świnie |
1 740 |
|
Warzywa gruntowe |
129 600 |
Kury, perlice, przepiórki |
53 |
|
Drzewa i krzewy owocowe |
131 500 |
Kaczki |
65 |
|
truskawki |
84 500 |
Gęsi |
250 |
|
Ziemniaki |
25 000 |
Indyki |
133 |
|
Buraki cukrowe |
9 900 |
strusie |
1 330 |
|
Rośliny strączkowe |
14 400 |
|
|
Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 listopada 2017r.
Z przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich wynika obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni upraw rolnych przez rolnika, który uzyskał płatności bezpośrednie do gruntów rolnych, tj. upraw zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych, od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru, od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez powódź, grad, suszę, ujemne skutki przezimowania oraz przymrozki wiosenne. Rolnik, który nie spełni obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, tj. ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni upraw, obowiązany jest do wniesienia opłaty za niespełnienie tego obowiązku. Wysokość opłaty obowiązującej w każdym roku kalendarzowym, stanowi równowartość w złotych 2 euro od 1 ha, ustaloną przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski według tabeli kursów nr 1 w roku kontroli. Opłata za niespełnienie tego obowiązku jest wnoszona na rzecz gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę rolnika. Powyższe sankcje nie mogą jednak być stosowane wobec rolników w przypadku gdy rolnik nie zawrze umowy ubezpieczenia obowiązkowego z powodu pisemnej odmowy przez co najmniej dwa zakłady ubezpieczeń, które zawarły z ministrem właściwym do spraw rolnictwa umowy w sprawie dopłat.
Na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zawarł z pięcioma zakładami ubezpieczeń umowy w sprawie stosowania w 2018 r. dopłat ze środków budżetu państwa do składek ubezpieczenia upraw rolnych lub zwierząt gospodarskich, tj.:
• Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń S.A. z siedzibą w Warszawie,
• Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych „TUW” z siedzibą w Warszawie,
• Concordia Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Poznaniu,
• Pocztowym Towarzystwem Ubezpieczeń Wzajemnych z siedzibą w Warszawie,
• InterRisk Towarzystwem Ubezpieczeń S.A. Vienna Insurance Group z siedzibą w Warszawie.
Ubezpieczenia upraw, jak i zwierząt gospodarskich dają możliwość odszkodowań będących rekompensatą poniesionych strat ilościowych i jakościowych wskutek zniszczenia ubezpieczonego plonu lub roślin, a także chorób zwierząt. W przypadku strat w produkcji zwierzęcej, jak i roślinnej odszkodowania z ubezpieczeń pozwalają nam zachować płynność finansową gospodarstwa.
Źródło: Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2017 r. poz. 2047).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 listopada 2017 r. w sprawie wysokości dopłat do składek z tytułu ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w 2018 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2214)
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 listopada 2017 r. w sprawie maksymalnych sum ubezpieczenia dla poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich na 2018 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2221)
Anna Kaźmierska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek
Doradztwa Rolniczego
Fot. M.Bujak-Piechowicz
Agroturystyka a podatek dochodowy
Pojęcie „agroturystyka” czy „gospodarstwo agroturystyczne” znane jest niemal każdemu.
Intuicyjnie termin ten utożsamiamy z wypoczynkiem na wsi, z szeroko pojętą turystyką wiejską. Wiele osób jest przekonanych, że również przepisy prawne definiują agroturystykę, tymczasem żadna ustawa ani rozporządzenie takiej definicji nie podaje.
Nie oznacza to jednak, że w naszym systemie prawnym nie znajdziemy przepisów regulujących zagadnienia związane z szeroko pojętą agroturystyką. Podstawowe akty prawne, z którymi przed rozpoczęciem działalności agroturystycznej należy się zapoznać, chociażby w interesującym nas zakresie, to:
– ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2017, poz. 2168);
– ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2018, poz. 200);
– ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. 2017, poz. 1785);
– ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych (Dz.U. 2017, poz. 1553);
– ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2017, poz. 122).