Bóbr europejski jest w Polsce zwierzęciem rodzimym. We wczesnym średniowieczu należał do jednych z najpospolitszych zwierząt w naszym kraju. Przez całe wieki bóbr był gatunkiem łownym o bardzo dużej wartości użytkowej. Polskie futra z czarnych bobrów były znane i cenione na rynkach zagranicznych. Mięso z bobrów było poszukiwane w średniowiecznych klasztorach i na dworach magnackich, gdzie trzeba było zachować liczne posty. Niektórzy sądzą, iż traktowano wówczas bobra jak rybę.
Bóbr jest coraz częściej widywany w pobliżu jezior i rzek. Fot. Pexels.com
Ślady bobra nad jeziorem Niskie Brodno, powiat brodnicki. Fot. E. Kucińska
Wonna wydzielina gruczołów, tzw. strój bobrowy, uważana była za lek na wszelkie dolegliwości. Już za Piastów przywilej polowania na bobry przypadał wyłącznie księciu. Począwszy od XIII wieku liczebność bobrów zaczęła spadać. Intensywna eksploatacja łowiecka doprowadziła do powolnego ustępowania zwierząt z terenów Polski.
Gatunek objęty został ochroną ścisłą na mocy dekretu z 1919 roku oraz ustawy o ochronie przyrody z 1934 roku. Po długotrwałym spadku liczebności bobra, w okresie międzywojennym nastąpił pewien jej wzrost. W 1928 roku stan populacji bobra w Polsce szacowano na 235 osobniki, a w 1939 roku na 400. II wojna światowa, jak również zmiana granic, zmniejszyły populację bobra do około 130 osobników w 1958 roku oraz 270 w 1966 roku. Nieliczne stanowiska występowały wówczas nad rzeką Pasłęką na Pojezierzu Warmińskim oraz nad rzekami: Czarną Hańczą i Marychą na Pojezierzu Suwalskim.
Ochrona gatunku spowodowała szybki wzrost liczebności tych zwierząt na terenie Polski. Od roku 2000 populacja bobrów zwiększyła się sześciokrotnie! W 2000 roku liczyła ok. 21 000 szt., w 2010 roku – ok. 70 000 szt., w 2019 roku – 137 000 szt., 2020 roku – 142 500 szt.
Bobry w znaczący sposób oddziaływują na środowisko, w którym żyją. Dzięki budowaniu tam podnoszą poziom wód powierzchniowych. Rozlewiska powstałe po spiętrzeniu wód stają się dla bobrów bezpiecznym terenem mieszkalnym. Z ekologicznego punktu widzenia mają pozytywny wpływ na środowisko przyrodnicze. Przyczyniają się do spowolnienia przepływu wód, do tworzenia pozytywnych warunków do rozwoju planktonu, co z kolei przyczynia się do zwiększenia populacji ryb i przyciąga ptaki rybożerne. Tam, gdzie osiedliły się bobry znacząco wzrosła bioróżnorodność.
Niestety rosnąca populacja największych gryzoni w Polsce powoduje straty w działalności rolniczej. Liczba zgłaszanych szkód spowodowanych przez działalność bobrów stanowi ok. 82% wszystkich szkód spowodowanych przez gatunki chronione. W województwie kujawsko-pomorskim w 2019 roku zgłoszono 109 szkód (kwota odszkodowania wyniosła 1 098,7 tys. zł), w 2020 r. – 111 szkód (odszkodowania wyniosły 1 201,3 tys. zł), a w 2021 r. – 96 szkód (kwota odszkodowania to 613,2 tys. zł). Zgłoszenia dotyczą najczęściej ściętych i podtopionych drzew, zalanych plantacji i użytków zielonych, uszkodzonych przy kopaniu nor dróg publicznych i grobli przy stawach rybnych, a także maszyn rolniczych, które wpadły w bobrowe nory.
Odszkodowania za straty spowodowane działalnością zwierząt objętych ochroną wypłaca Skarb Państwa. Aby je uzyskać, rolnik musi złożyć wniosek na formularzu, który można znaleźć na stronach internetowych Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska – RDOŚ. Nie każdy rolnik może jednak liczyć na rekompensatę. Co do zasady, Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez te zwierzęta w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim. Kolejnym etapem jest szacowanie strat. Ważnym jest, aby dokładnie opisać szkody, w razie zakwestionowania odszkodowania przyznanego przez RDOŚ.
Ochrona gatunkowa bobra umożliwia jego odstrzał po uprzednim uzyskaniu stosownej decyzji, w której dokładnie określona zostaje liczba zwierząt oraz termin odstrzału.
Wykres przedstawia zestawienie ilości zwierząt zabitych w wyniku odstrzału, do ilości zwierząt określonych w zezwoleniach wydawanych przez RDOŚ w latach 2015–2019
W 2020 roku RDOŚ wydały 305 decyzji zezwalających na odstrzał bobrów. Wydawane zezwolenia dla Związków Łowieckich nie są jednak gwarantem zmniejszania się liczebności zwierząt. Strzał jest trudny, ponieważ bobry są aktywne głównie w nocy. Zamieszkują najczęściej gęste zarośla i trzymają się nisko ziemi, przy powierzchni wody. Ponadto terminami odstrzałów są zazwyczaj miesiące październik–marzec, a więc te, w których zwierzęta są mniej aktywne. Poza tym w Polsce nie ma tradycji polowań na bobry. Teoretycznie są więc możliwości ograniczenia liczebności populacji, jednak nie przekładają się one na praktykę.
Emilia Kucińska, KPODR
Opracowano na podstawie:
– https://www.wigry.org.pl/bobry/hist.html,
– https://www.portalsamorzadowy.pl/prawo-i-finanse/rolnicy-w-regionach-licza-straty-za-szkody-wyrzadzone-przez-zwierzeta-problem-narasta,380730.html,
-https://www.sadyogrody.pl/prawo_i_dotacje/104/rekordowe_odszkodowania_za_szkody_wyrzadzone_przez_bobry,28969.html,
– https://www.lir.lublin.pl/aktualnosci/4807-odpowiedz-mkis-ws-szkod-powodowanych-przez-bobry,
– https://www.naszbobr.pl/pytania-i-odpowiedzi/,
– www.stat.gov.plolejnym etapem jest szacowanie strat. Ważnym jest, aby dokładnie opisać szkody, w razie zakwestionowania odszkodowania przyznanego przez RDOŚ.
Ochrona gatunkowa bobra umożliwia jego odstrzał po uprzednim uzyskaniu stosownej decyzji, w której dokładnie określona zostaje liczba zwierząt oraz termin odstrzału.
W 2020 roku RDOŚ wydały 305 decyzji zezwalających na odstrzał bobrów. Wydawane zezwolenia dla Związków Łowieckich nie są jednak gwarantem zmniejszania się liczebności zwierząt. Strzał jest trudny, ponieważ bobry są aktywne głównie w nocy. Zamieszkują najczęściej gęste zarośla i trzymają się nisko ziemi, przy powierzchni wody. Ponadto terminami odstrzałów są zazwyczaj miesiące październik–marzec, a więc te, w których zwierzęta są mniej aktywne. Poza tym w Polsce nie ma tradycji polowań na bobry. Teoretycznie są więc możliwości ograniczenia liczebności populacji, jednak nie przekładają się one na praktykę.
Emilia Kucińska, KPODR
Opracowano na podstawie:
– https://www.wigry.org.pl/bobry/hist.html,
– https://www.portalsamorzadowy.pl/prawo-i-finanse/rolnicy-w-regionach-licza-straty-za-szkody-wyrzadzone-przez-zwierzeta-problem-narasta,380730.html,
-https://www.sadyogrody.pl/prawo_i_dotacje/104/rekordowe_odszkodowania_za_szkody_wyrzadzone_przez_bobry,28969.html,
– https://www.lir.lublin.pl/aktualnosci/4807-odpowiedz-mkis-ws-szkod-powodowanych-przez-bobry,
– https://www.naszbobr.pl/pytania-i-odpowiedzi/,
– www.stat.gov.pl