Ogórek zaliczany jest do rodziny dyniowatych. Prawdopodobnie wywodzi się z warzywa dziko rosnącego u podnóża Himalajów. W Indiach uprawiany był już około 3 000 lat temu, później został szeroko rozpowszechniony i obecnie znany jest we wszystkich strefach klimatycznych. Znany był już bowiem w starożytnym Egipcie około 2 000 lat przed naszą erą. W części Zachodniej Europy rozpowszechnili go Rzymianie, natomiast do ludów słowiańskich trafił z Bizancjum. W Europie Północnej pojawił się w średniowieczu. W Polsce znany jest i rozpowszechniany od XVI wieku.
To smaczne i powszechne na naszych stołach warzywo wykorzystywane jest w kuchni wielu krajów. Nazwa dotyczy zarówno rośliny płożącej, jak i jej cylindrycznych, jadalnych owoców. Warzywo to jest rośliną uprawianą dla żółtych lub zielonych owoców, które można spożywać w postaci surowej, kiszonej, konserwowej oraz marynowanej. Jednak z botanicznego punktu widzenia są owocami, które nazywamy jagodami.
Wartość żywieniowa ogórka polega głównie na usprawnianiu procesu trawienia oraz na smaku. Wartość odżywcza ogórka jest bardzo mała, gdyż w 100 gramach świeżego ogórka występuje 14 kcal. Głównym składnikiem ogórka jest woda, zajmując 96% objętości. Resztę stanowią niewielkie ilości białka, błonnika, węglowodanów, witaminy – A i z grupy B, kwasu foliowego oraz pierwiastków: cynku, żelaza, potasu, fosforu, wapnia, sodu i magnezu. Najwięcej bardzo cennych składników znajduje się tuż pod skórką, dlatego najlepiej jadać ogórki ze skórką. W przypadku osób cierpiących na choroby wątroby i trzustki wskazane jest, aby obierać ogórek ze skórki, ponieważ jest ona ciężko strawna i wywołuje dodatkowe dolegliwości tych narządów. Lekkie posolenie ogórka sprawi, że ciężkostrawność się zmniejszy. Ogórki pomagają w usuwaniu nadmiaru wody z organizmu. Z tego powodu są częstym składnikiem w dietach. Surowych owoców ogórka nie należy mieszać w sałatkach zawierających pomidory bądź paprykę, ponieważ wzajemnie źle na siebie oddziałują – eliminując witaminy. Dzięki zdolnościom regeneracyjnym znalazł on szerokie zastosowanie w kosmetyce. Ogórki zyskują prawie dwukrotnie większą zawartość witaminy C, witaminy B6 oraz B12 podczas procesu kiszenia. Ogórki kiszone skutecznie usuwają z organizmu metale ciężkie, toksyny, przeciwdziałają cukrzycy, redukują poziom cholesterolu, kontrolują ciśnienie tętnicze, sprzyjają lepszemu przyswajaniu pokarmów, wspomagają wydzielanie kwasów żołądkowych przyspieszając pracę jelit, a kwas mlekowy powstały podczas kiszenia bardzo korzystnie wpływa na florę bakteryjną jelit oraz przeciwdziała tworzeniu się infekcji organizmu. Pomagają zwalczyć nieświeży oddech – plaster należy przytrzymać przez trzydzieści sekund na języku, w ten sposób bakterie powodujące nieświeży oddech zostaną wyeliminowane. Dodatkowo jedzenie ich wzmacnia tkankę chrzęstną.
Cenną wskazówką w celu znalezienia wysokiej jakości tego wspaniałego zielonego warzywa jest znak Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego „Doceń polskie”. Wyróżnienie przyznane przez ekspertów branży spożywczej jest nadawane tylko wyrobom, które posiadają „polski akcent” – wyrażają związek z naszym krajem oraz które przeszły pozytywnie audyt żywności. Podczas przeprowadzonej certyfikacji jury ocenia smak, wygląd i stosunek jakości żywności do jej ceny, a artykuły z maksymalnymi punktami stanowią TOP PRODUKT.
W Polsce występują rejony słynące z uprawy ogórka, przykładem są podkarpackie Ogórki z Handzlówki, które pochodzą z ekologicznych terenów i uprawiane są w gospodarstwach na własne potrzeby lub z przeznaczeniem na handel. Okolice Handzlówki charakteryzują się klimatem, który ma wpływ na walory smakowe warzyw, które kiszono na dwa sposoby: na „prędko”, czyli do bezpośredniego spożycia lub na zimę. Aby szybko się zakisiły, niektóre gospodynie nacinały czubki ogórków i wzdłuż, by mogły się szybciej „zaparzyć” i przejść solą. Do kwaszenia wykorzystuje się ogórki sadzone po 15 maja, ze względu na charakterystyczny klimat majowy.
Ciekawym tradycyjnym sposobem zakiszania dla regionu zachodniopomorskiego jest przygotowywanie Ogórka kołobrzeskiego, w którym beczkę przekłada się warstwami ogórka i dodatkami, takimi jak chrzan, czosnek i koper. Zawartość beczki zalewa się solanką ze źródła solankowego i odstawia produkt do procesu fermentacji.
Od lat w gospodarstwach Ziemi Noteckiej w województwie lubelskim uprawiano i kiszono Ogórki nadnoteckie. Do produkcji używane są odmiany rodzime – Polan, Śremski, Monastyrski – są to najsmaczniejsze i najbardziej plenne odmiany często uprawiane w przydomowych ogródkach. Nasiona wysiewa się po 8 maja, ponieważ sprzyja to szybkiemu i dobremu plonowaniu. Ogórki kiszone nadnoteckie różnią się od innych niepowtarzalnymi walorami smakowymi, które wynikają z cech doskonałego surowca.
Każda gospodyni posiada swój przepis na kiszenie ogórków. Bardzo dobrym przepisem jest przepis z Kujaw, z obszarów, w których zaprawiano je w bardzo dużych ilościach. W obecnych czasach na potrzeby domowe ogórki kisimy w słoikach bądź wiaderkach. Najważniejsze w ogórkach kiszonych jest odpowiedni dobór ilości soli, dzięki której produkt cieszy się odpowiednim smakiem oraz długim terminem przydatności. Twardość ogórkom zapewnia użyty chrzan, a koper i czosnek nadają im właściwy smak. Jeśli chcemy przygotować ogórki małosolne, to stosujemy na jeden litr zimnej wody jedną łyżkę soli z lekkim czubkiem. Jeżeli chcemy zakisić ogórki na zimę, to na jeden litr zimnej wody dodajemy dwie łyżki soli z lekkim czubkiem. Mieszamy wodę z solą w celu rozpuszczenia się soli – utworzy się solanka. Do wcześniej umytych i wyparzonych słoików kładziemy liść chrzanu, słupek chrzanu, trzy liście z czarnej porzeczki, dwa małe ząbki czosnku i kawałek kopru. Ogórki układamy ściśle pionowo w słoiku. Na wierzch słoika dodajemy trochę kopru i liść porzeczki czarnej. Przygotowany słoik zalewamy wcześniej przygotowanym roztworem solanki (ogórki muszą być zalane solanką całkowicie). Zakręcamy słoik. Pozostawiamy słoik w ciepłym miejscu na trzy dni. W tym momencie rozpoczyna się proces fermentacji i słoiki mogą wypuścić trochę wody, a zakiszone warzywa zaczną zmieniać kolor na lekko zielono-żółty. W trzecim dniu przenosimy słoiki do zimnego i ciemnego miejsca – do piwnicy. Ukiszone ogórki posiadają prawie przejrzystą zalewę oraz są jędrne, twarde i smaczne.
Kuchnia polska posiada wiele przepisów, dzięki którym można przetwarzać ogórki na różne sposoby. Kiszenie ogórków na własne potrzeby w zależności od rejonu, tradycji, uwarunkowań terytorialnych różni się ilością składników (w zależności od rejonu różne proporcje soli), rodzajem dodatku składników (liść chrzanu, liść dębu, liść porzeczki czarnej, liść porzeczki czerwonej, liść winogrona, liść wiśni, zielone i niedojrzałe owoce winogron) oraz pochodzeniem wody (woda solankowa z Kołobrzegu, woda ze studni, woda źródlana). Każdy sposób kiszenia ogórków i tworzenia tradycyjnego produktu jest niepowtarzalny, dlatego produkty tradycyjne są jedyne w swoim rodzaju.
Magdalena Kulus, KPODR