Produkcja i zbyt żywności wytwarzanej w gospodarstwie rolnym, w zależności od zakresu, skali produkcji i dystrybucji może przybierać różną formę sprzedaży. Rolnik wprowadzający do obrotu produkty żywnościowe powinien spełniać określone wymogi, ale przy sprzedaży produktów nieprzetworzonych nie wszyscy pamiętają o rejestracji sprzedaży w ramach dostaw bezpośrednich – u Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, a w przypadku sprzedaży bezpośredniej – u Powiatowego Lekarza Weterynarii.
W zakresie dostaw bezpośrednich rolnik może sprzedać produkty pochodzenia roślinnego, takie jak zboża, owoce, warzywa, grzyby uprawne, zioła uprawne pochodzące wyłącznie z własnych upraw lub hodowli, które nie są działami specjalnymi produkcji rolnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponadto wszystkie wymienione produkty może sprzedawać również w postaci suszonej i kiszonej.Do dostaw bezpośrednich zalicza się również sprzedaż surowców pochodzących z dokonywanych osobiście zbiorów ziół i runa leśnego.
Zasady dotyczące dostaw bezpośrednich określił Minister Zdrowia w Rozporządzeniu z 6 czerwca 2007 r. w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych* (Dz.U. z 2007 r. nr 112, poz. 774). Trzeba pamiętać, że ilości produktów dostarczane konsumentom finalnym lub do zakładów detalicznych zaopatrujących konsumentów finalnych nie mogą przekraczać wielkości plonów w skali roku oraz zebranych osobiście ilości ziół i runa leśnego. Sprzedaż może być prowadzona na terenie województwa, w którym prowadzona jest produkcja pierwotna lub na terenie województw przyległych.
Trzeba pamiętać, że dostawy bezpośrednie podlegają kontroli Powiatowego Inspektora Sanitarnego, do którego należy wystąpić z wnioskiem o wpis do rejestru działalności w tym najpóźniej na 14 dni przed rozpoczęciem działalności. Wnioski są dostępne na stronach internetowych Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych.
Kolejną możliwość sprzedaży produkcji pierwotnej z gospodarstwa stanowi sprzedaż bezpośrednia. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2015 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej określa:
– wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej i przez takie produkty,
– wielkość, zakres i obszar produkcji,
– wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej.
Do sprzedaży bezpośredniej dopuszcza się:
1) tusze lub podroby, pozyskane z drobiu poddanego ubojowi w gospodarstwie rolnym podmiotu**, w przypadku, gdy roczna produkcja w tym gospodarstwie nie przekracza 2 500 sztuk indyków lub
10 000 sztuk innych gatunków drobiu;
2) tusze lub podroby, pozyskane z zajęczaków poddanych ubojowi w gospodarstwie rolnym podmiotu*, w przypadku, gdy roczna produkcja w tym gospodarstwie nie przekracza 5 000 sztuk;
3) tusze lub podroby z grubej zwierzyny łownej*** skórowanej albo nieoskórowanej, lub drobnej zwierzyny łownej patroszonej albo niewypatroszonej, lub opierzonej albo nieopierzonej, lub oskórowanej albo nieoskórowanej;
4) produkty rybołówstwa**** żywe lub uśmiercone i niepoddane czynnościom naruszającym ich pierwotną budowę anatomiczną, poddane czynnościom wykrwawiania, odgławiania, usuwania płetw lub patroszenia;
5) żywe ślimaki lądowe;
6) mleko surowe, siarę, surową śmietanę, pozyskane w gospodarstwie produkcji mleka;
7) jaja pozyskane od drobiu lub ptaków bezgrzebieniowych;
8) produkty pszczele nieprzetworzone, w tym miód, pyłek pszczeli, pierzgę, mleczko pszczele.
Rolnik może prowadzić sprzedaż bezpośrednią dla konsumenta końcowego oraz do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego.
Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona na obszarze województwa, w którym odbywa się produkcja, lub na obszarze sąsiadujących z nim województw. Na terenie innych województw można sprzedawać podczas wystaw, festynów, targów lub kiermaszów, ale należy poinformować o tym fakcie powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce prowadzenia sprzedaży, w terminie 7 dni przed dniem rozpoczęcia tej sprzedaży.
Wielkość produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej nie może przekroczyć:
– 50 sztuk tygodniowo – tusz indyków, wraz z podrobami pozyskanymi z tych indyków;
– 500 sztuk tygodniowo – tusz gęsi, wraz z podrobami pozyskanymi z tych gęsi;
– 200 sztuk tygodniowo – tusz innych gatunków drobiu, niż wymienione w pkt 1 i 2, wraz z podrobami pozyskanymi z tego drobiu;
– 100 sztuk tygodniowo – tusz zajęczaków, wraz z podrobami;
– 10 000 kg rocznie – tusz grubej zwierzyny łownej, wraz z podrobami;
– 10 000 kg rocznie – tusz drobnej zwierzyny łownej, wraz z podrobami;
– 1 000 kg rocznie – żywych ślimaków lądowych;
– 1 000 litrów tygodniowo – mleka surowego albo mleka surowego i siary;
– 200 litrów tygodniowo – surowej śmietany;
– 2 450 sztuk tygodniowo – jaj pozyskanych od drobiu;
– 500 sztuk rocznie – jaj pozyskanych od ptaków bezgrzebieniowych.
Za zgodą powiatowego lekarza weterynarii można przekroczyć limity tygodniowe, pod warunkiem zachowania dopuszczalnej rocznej ilości sprzedaży.
Rolnicy zamierzający prowadzić działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej powiadamiają powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce planowanej produkcji o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktów, co najmniej na 30 dni przed dniem rozpoczęcia prowadzenia tej działalności. Wnioski o wpis zakładu prowadzącego sprzedaż bezpośrednią produktów pochodzenia zwierzęcego do rejestru zakładów są dostępne na stronach internetowych Powiatowych Inspektoratów Weterynarii.
Za jakość żywności wprowadzonej do sprzedaży odpowiada rolnik i to on jest zobowiązany do spełnienia wymagań higienicznych i weterynaryjnych, które są określone w odpowiednich przepisach. Szczegółowe wymagania higieniczne są określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 6 czerwca 2007 r. w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych. Wymagania weterynaryjne są opisane w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 6 czerwca 2007 r. w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych. Proszę zapoznać się z wymienionymi aktami prawnymi.
* Dostawy bezpośrednie, w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c rozporządzenia (WE) nr 852/2 004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 1, Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 852/2004”.
** przeprowadzonemu zgodnie z przepisami o ochronie zwierząt oraz przepisami o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
*** pozyskane przez koło łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego będące dzierżawcą obwodu łowieckiego albo ośrodek hodowli zwierzyny prowadzony przez zarządcę obwodu łowieckiego – po odstrzale wykonanym zgodnie z przepisami prawa łowieckiego.
**** pozyskane przez uprawnionego do rybactwa w rozumieniu przepisów o rybactwie śródlądowym lub przez wykonującego rybołówstwo morskie w rozumieniu przepisów o rybołówstwie.
Laura Maciejewska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek
Doradztwa Rolniczego
Fot. M. Rząsa