Osoby wykluczone społecznie przebywając w gospodarstwach opiekuńczych stają się ich domownikami. Początkowo niepewni, zdezorientowani nowym otoczeniem, z czasem nabierają zaufania, zaprzyjaźniają się z członkami grupy. Z zapałem zajmują się przydomowym ogródkiem i opiekują zwierzętami. A jaka to radość wspólnie ugotować obiad. Nic nie smakuje lepiej niż samodzielnie wyhodowane warzywa. Te i inne codzienne czynności to prawdziwa terapia, wspierani przez specjalistów ćwiczą nie tylko kolejne umiejętności, ale budują też pewność siebie i otwierają się na otoczenie, na całą lokalną społeczność. Pobyt w takim miejscu daje im szansę na rozwój oraz możliwość rozpoczęcia samodzielnego życia.
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie (KPODR) w partnerstwie z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tucholi (PCPR) i innymi podmiotami (Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Chojnicach oraz Stowarzyszenie Rodziców Dzieci Specjalnej Troski w Tucholi) rozpoczęliśmy pierwsze działania związane z bardzo ciekawym i nowatorskim projektem „Samodzielnie (nie samemu) – wspieranie osób z niepełnosprawnością w powiecie tucholskim”. Zakładamy, że kluczowe jest wykorzystanie istniejących zasobów gospodarstw rolnych i ich tradycyjnej roli. W zależności od swoich umiejętności i zainteresowań uczestnicy będą mieli np. możliwość samodzielnej uprawy warzyw, prowadzenia rabatek kwiatowych czy realizowania się tworząc drobne robótki ręczne. Przy wsparciu gospodarza-opiekuna zostaną im powierzone konkretne zadania w zależności od indywidualnych predyspozycji i potrzeb każdego z uczestników. Osoby, które lubią zwierzęta będą mogły opiekować się i dbać o drobne zwierzęta przebywające w gospodarstwie. Dodatkowym wsparciem w gospodarstwach będą również specjaliści (np. terapeuta, psycholog, pielęgniarka itp.) Jest to nowe w Polsce narzędzie aktywizacji społecznej osób z niepełnosprawnością intelektualną. Obecnie tworzymy w gospodarstwach opiekuńczych miejsca dziennego pobytu tzw. Otwarte Punkty Integracji (OPI) oraz Mieszkania Treningowe (MT). W naszym kraju dotychczas tworzone były gospodarstwa wspierające przede wszystkim osoby starsze, natomiast w krajach, gdzie to rozwiązanie jest stosowane od lat, np. w Holandii, Wielkiej Brytanii i Włoszech, gospodarstwa z powodzeniem świadczą również usługi na rzecz osób dorosłych i dzieci z różnymi dysfunkcjami. Wdrożenie tej innowacji w Polsce pozwoli na objęcie wsparciem osób zamieszkujących obszary wiejskie, gdzie dostęp do usług opiekuńczych jest utrudniony i bardzo drogi. Uczestnikami projektu są osoby z niepełnosprawnością intelektualną w wieku 18-64 lat, które zakończyły naukę i są mieszkańcami powiatu tucholskiego oraz ich opiekunowie. W projekcie nie zakładamy pobierania opłat od odbiorców poszczególnych usług. W przypadku kontynuacji działań poza projektem, trzeba będzie taką odpłatność niestety założyć.
Jak wygląda pobyt w Otwartym Punkcie Integracji?
Otwarte Punkty Integracji (OPI) są formą dziennego wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną, powstaną w trzech gospodarstwach. W jednym OPI będzie równocześnie przebywać nie więcej niż pięciu uczestników.
Uczestnicy codziennie spotykają się w gospodarstwach opiekuńczych. Właściciel gospodarstwa organizuje przywóz i odwozi uczestników po zakończeniu zajęć. Główną zaletą realizacji terapii w gospodarstwach rolnych jest ich tradycyjna funkcja, bezpośredni kontakt z otaczającą naturą, opieka nad zwierzętami przebywającymi w gospodarstwie. W takim miejscu uczestnicy mogą spędzać czas realizując swoje hobby, dbając o rabatki kwiatowe czy warzywa w przydomowym ogródku. Wspólnie przygotowują posiłki, obierają ziemniaki, kroją marchewkę czy nakrywają do stołu – wszystko to również w ramach terapii. Rolą właścicieli gospodarstw jest zarówno organizacja usług, zapewnienie obsługi finansowej, administracyjnej, jak i bezpośrednia praca z osobami niepełnosprawnymi. Poza gospodarzem zatrudnieni będą specjaliści np. terapeuci, których obecność będzie zależna od potrzeb konkretnych uczestników. Psycholog, pielęgniarka, terapeuci, logopeda czy też pedagog będą wsparciem zarówno dla podopiecznych, jak i dla właścicieli gospodarstw. W OPI organizowane będzie także wsparcie dla rodzin uczestników, np. w formie grup wsparcia czy możliwości skorzystania z porad specjalistów.
Jak wygląda pobyt w Mieszkaniu Treningowym?
Mieszkania treningowe (MT) są całodobową formą wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną. W projekcie zakłada się utworzenie jednego mieszkania treningowego w gospodarstwie opiekuńczym, w którym nie powinny przebywać więcej niż cztery osoby. Maksymalna długość pobytu to sześć miesięcy, przy czym istnieje także możliwość pobytów krótkookresowych (np. 2-tygodniowych). Jest to pomoc skierowana do opiekunów osób z niepełnosprawnością jako element realizacji polityki wytchnieniowej.
Uczestnicy po prostu mieszkają w gospodarstwie. Wykonują codzienne czynności przy wsparciu opiekuna-terapeuty; ze względu na treningowy charakter mieszkania mają zapewnioną całodobową opiekę. Mieszkańcy sami przyrządzają posiłki, robią zakupy, uczą się planowania i zarządzania swoim budżetem domowym. Działania te mają na celu wypracowanie u podopiecznych umiejętności samodzielnego funkcjonowania w gospodarstwie domowym. Sam pobyt w mieszkaniu, w gospodarstwie jest terapią.
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu partnerów możliwa jest poprawna realizacja działań w projekcie. Ważną rolę pełni np. specjalista ds. terapii merytorycznie wspierający gospodarstwa opiekuńcze. Pomaga on utworzyć indywidualne plany terapii, ocenia potencjał przyrodniczy, zasoby zwierzęce w gospodarstwie umożliwiające prowadzenie terapii na miejscu, w gospodarstwie. Specjalista ds. aktywizacji osób niepełnoprawnych zapewnia wsparcie w rozwiązywaniu codziennych problemów i motywuje uczestników do działania i rozwoju. W projekcie jest również osoba, która zapewnia doradztwo merytoryczne personelowi oraz osobom prowadzącym i zatrudnianym w gospodarstwach opiekuńczych tj. superwizor, który będzie oceniał prawidłowość udzielanego wsparcia.
Mieszkanie wspierane (MW) – prowadzone przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tucholi
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tucholi planuje też utworzenie Mieszkania Wspieranego (MW), miejsca całodobowego pobytu, przy czym nie będzie ono tworzone w gospodarstwie, a w nowo wybudowanym Powiatowym Centrum Wsparciaktóry zgodnie z planem ma być oddany do użytku na początku przyszłego roku. Mieszkanie wspierane jest dalszym etapem procesu usamodzielniania osób z niepełnosprawnością intelektualną. W odróżnieniu od mieszkania treningowego uczestnicy nie będą mieli w nim zapewnionej całodobowej opieki, natomiast będzie zatrudniony opiekun mieszkania. Jego rola będzie ograniczona do zadań nadzorczych oraz wspierania w rozwiązywania ewentualnych problemów. Drugą istotną różnicą jest brak limitu przebywania w mieszkaniu wspieranym, przy czym rolą jednostki organizującej usługę będzie również wspieranie odbiorców przy poszukiwaniu w pełni samodzielnego mieszkania.
Obecnie zostały podpisane umowy z Wykonawcami – właścicielami gospodarstw, wybranymi na drodze postępowania przetargowego. PCPR zawiera kontrakty aktywizacyjne z poszczególnymi podopiecznymi, a po zdiagnozowaniu ich potrzeb nastąpi realizacja codziennych zadań, służących stopniowemu usamodzielnianiu. Rozwijanie usług opiekuńczych i społecznych na obszarach wiejskich może być alternatywą dla niewystarczającej liczby placówek opiekuńczych, wysokich kosztów zapewnienia opieki osobom niesamodzielnym oraz dorosłym z niepełnosprawnością, a dla samych podopiecznych szansą na samodzielne życie.
Projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, priorytet IV. Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa i będzie trwał do maja 2022 roku.
Uczestnicy przebywając w gospodarstwach opiekuńczych z czasem nabierają zaufania, zaprzyjaźniają się z członkami grupy i z radością zajmują się przydomowym ogródkiem.
Przygotowała: Justyna Lesiewicz
KPODR w Minikowie