Dlaczego warto rozmawiać o rolnictwie społecznym i ekonomii społecznej?

Rolnictwo społeczne rozwija się od końca XX wieku na obszarach wiejskich praktycznie całej Europy.  „Farming for health”, „care farming”, „green care” czy też „green therapies” w języku polskim określane są “rolnictwem społecznym”. Jak podaje Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES)^[1] – organ doradczy i opiniodawczy Unii Europejskiej – rolnictwo społeczne przybiera różnorodne formy organizacyjne. Mogą to być prywatne gospodarstwa rolne zarządzane przez przedsiębiorcę, któremu rolnictwo społeczne umożliwia dywersyfikację źródeł dochodu równolegle do prowadzenia normalnej produkcji przeznaczonej na rynek; może też chodzić o przedsiębiorstwa lub spółdzielnie socjalne, stowarzyszenia, fundacje, czyli innymi słowy organizacje niekomercyjne. Obecnie można wyszczególnić cztery główne dziedziny wchodzące w zakres rolnictwa społecznego, są to zajęcia reedukacyjne i terapeutyczne, usługi opiekuńcze, włączenie społeczne, integracja w świecie pracy. Poprzez zróżnicowane zajęcia i działania w powyższych dziedzinach osoby w trudnej sytuacji życiowej, o szczególnych potrzebach,  są aktywizowane i pobudzane do działania.

Według ekspertów aktywizacja społeczno-zawodowa to zespół działań zmierzających do wywołania motywacji do znalezienia pracy, jej zdobycia, podjęcia i utrzymania, a także rozwoju kariery zawodowej. Są to działania wpływające na podnoszenie kompetencji osób zagrożonych marginalizacją, wspierające osoby wykluczone społecznie. W wielu przypadkach osoby te chcą coś zmienić w swoim życiu, potrzebują jednak pomocy. Często osoby korzystające wcześniej ze wsparcia różnego rodzaju fundacji czy stowarzyszeń same z czasem zaczynają pomagać osobom w swoim otoczeniu. Postanawiają działać na rzecz innych, angażują się w akcje charytatywne. Czasami po latach bezrobocia wiele osób szuka też szansy dla siebie. Dla wielu ekonomia społeczna po prostu staje się sposobem na  życie.

Zgodnie ze sprawozdaniem Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu (ROPS), Podmioty Ekonomii Społecznej (PES) pełnią ważną rolę w lokalnych społecznościach: pomagają wejść na rynek pracy osobom długotrwale bezrobotnym, prowadzą działalność gospodarczą nastawioną nie tylko na zysk ekonomiczny, lecz również społeczny. Przyczyniają się do rozwiązywania społecznych problemów, przejmują od samorządu część zadań związanych z realizacją usług publicznych.

Celem tworzenia spółdzielni socjalnej jest reintegracja społeczna i zawodowa, tworzenie oraz utrzymywanie miejsc pracy. Poprzez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa, stwarza szansę podjęcia aktywności zawodowej osobom zagrożonym marginalizacją i wykluczeniem społecznym np. osobom z niepełnosprawnościami czy też bezrobotnym. Podstawą  prawną dla funkcjonowania tych podmiotów jest Ustawa z dnia 27 kwietnia 206roku o spółdzielniach socjalnych. Założycielami mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i podmioty prawne. Ponadto jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z usług spółdzielni w realizacji działań użyteczności publicznej, w tym celu w przepisach dotyczących zamówień publicznych są zawarte klauzule społeczne.   

Przykładem funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej jest Kacze Bagno w Kurzętniku k/ Brodnicy. Mieszczą się tu siedziby dwóch stowarzyszeń (Forum Animatorów Społecznych i Lokalnej Grupy Działania Ziemia Lubawska) oraz dwóch fundacji (Fundacja Kacze Bagno – Miejsce Inicjatyw Pozytywnych oraz Fundacja Psychoedukacyjna ASPIRACJE).  Od około roku działa też Spółdzielnia Socjalna Kacze Bagno – Miejsce Inicjatyw Pozytywnych, która prowadzi warsztaty ceramiczne, artystyczne oraz zajmuje się budową mebli z palet.

Kacze Bagno jest  niezależnym ośrodkiem edukacji, animacji i kultury, który jeszcze w 2005 roku był zwykłą oborą, a dziś jest przytulnym miejscem, do którego przyjeżdżają grupy dzieci, młodzieży i dorosłych na kilkudniowe pobyty warsztatowe z noclegami  i  wyżywieniem. Ośrodek posiada wieloletnie doświadczenie pracy z młodzieżą, począwszy od realizacji miesięcznych Szkół pod Żaglami, poprzez pracę na rzecz „wymagającej” młodzieży ze środowisk dysfunkcyjnych, skończywszy na realizacji działań w ramach projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej. Realizują projekty unijne, współpracują ze szkołami, Ośrodkami Pomocy Społecznej, organizacjami pozarządowymi, domami dziecka, Klubami Integracji Społecznej. Ośrodek oferuje różne warsztaty, począwszy od  gry na bębnach afrykańskich, tańca z ogniem, garncarstwa, rękodzieła czy pierwszej pomocy, po szkolenia z animacji społecznej i aktywności lokalnej, komunikacji, motywowania, czy też pracy zespołowej. To nowoczesny i autorski projekt edukacyjny, oparty na założeniach pedagogiki alternatywnej, animacji społecznej, socjoterapii oraz morskiego wychowania młodzieży.

Proces społeczno- zawodowej aktywizacji osób doświadczających wykluczenia jest długotrwały. Wiele podmiotów boryka się z różnorodnymi problemami; biernością członków, brakiem dofinansowania, trudnością w określeniu profilu swojej działalności itp. Mimo to połączenie pasji i zaangażowania na rzecz innych osób, pozwalają zaszczepić nawet w najtrudniejszych środowiskach chęć do działania i zmienić postawy życiowe. Kacze Bagno nie jest jedynym miejscem, gdzie można zaobserwować pozytywne zmiany.

Uczestnicy wyjazdu studyjnego do Kaczego Bagna, podczas warsztatów garncarskich.

Właścicielki gospodarstw opiekuńczych z Tucholi podczas wyjazdu studyjnego organizowanego przez K-POWES w Bydgoszczy. 

 

Justyna Lesiewicz

Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

Fot. J. Lesiewicz