Czarny bez, zwany również dzikim bzem, to roślina lecznicza. W stanie naturalnym można ją spotkać wszędzie w parkach, przy drogach, na skraju lasów. Jej pozytywny wpływ na zdrowie wykorzystywany jest od dawien dawna jako lek na wiele dolegliwości.
Niegdyś wykorzystywano wszystkie części rośliny, jednak obecnie podstawowym surowcem są kwiaty i dojrzałe owoce, ze względu na silniejsze właściwości.
Kwiaty czarnego bzu zbiera się w maju i czerwcu. Ścina się całe baldachy, które należy wysuszyć w zacienionym i przewiewnym miejscu. Dobrze jest baldachy związać w bukiety i suszyć podwieszone. Można również suszyć w piekarniku w 40°C przy otwartych drzwiach albo mrozić.
Kwiaty czarnego bzu posiadają wiele właściwości. Przede wszystkim: działają wykrztuśnie, pomagają w zwalczaniu suchego kaszlu, działają napotnie i przeciwzapalnie, mają działanie antywirusowe, chronią i wzmacniają błony śluzowe dróg oddechowych, wzmacniają odporność oraz działają moczopędnie.
Kiedy zaczynamy czuć, że dopada nas przeziębienie z suszonych kwiatów czarnego bzu można zrobić herbatę. Wówczas 2 łyżki ususzonych kwiatów należy zalać wrzątkiem i zaparzać pod przykryciem 10–15 minut.
Syrop z kwiatów bzu
Ze świeżych baldachów warto przygotować syrop. Z dodatkiem wody staje się przepysznym i zdrowym napojem. Na wzmocnienie pijemy 2 łyżki syropu przed snem: Z ok. 40 baldachów czarnego bzu dobrze rozwiniętych należy oddzielić kwiaty od łodyżek i zalać kwiaty 2 l wrzątku i odstawić na 12 godzin. Po tym czasie należy odcedzić kwiaty, wsypać 1–2 kg cukru, sok z 5 cytryn i zagotować do rozpuszczenia cukru. Następnie zlać do słoiczków.
W lecznictwie cenione są również owoce. Muszą być one dojrzałe, aby można było je zbierać. Surowe owoce zawierają toksyczny składnik sambunigrynę – związek cyjanogenny, czyli taki, który wydziela cyjanowodór (kwas pruski). Cyjanki należą do bardzo toksycznych związków, dlatego nie należy ich spożywać. Owoce czarnego bzu należy bezwzględnie przetworzyć, wówczas sambunigryna ulega rozpadowi i wówczas jest nieszkodliwa. Trzeba też starannie oddzielić owoce dojrzałe od niedojrzałych i tych ostatnich nie używać. Zawartość cyjanowodoru maleje wraz z dojrzewaniem owoców.
Stosowanie produktów z owoców czarnego bzu jest szczególnie wskazane przy przeziębieniach, kaszlu, spadku odporności, w zatruciach pokarmowych, chorobach alergicznych, w stanach zapalnych żołądka i jelit.
Sok z owoców czarnego bzu
Najprostszym sposobem na spożycie owoców bzu jest zrobienie soku. Należy pozbierać kiście bardzo dojrzałych owoców, oczyścić i oddzielić od gałązek. W garnku z dodatkiem wody należy je gotować aż puszczą sok, wówczas przecisnąć tak powstały sok przez gazę. Zagotować z miodem (1 część miodu na 10 części soku) i przelać do słoiczków.
Tekst: Malwina Krzemień-Borkowska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Fot. W. Janiak
