Pochodzi z Ameryki Północnej. W Polsce występuje około 30 gatunków tej rośliny. Najbardziej popularny jest wiesiołek dwuletni. Osiąga około 1 do 1,5 metra wysokości. W pierwszym roku wyrasta korzeń i rozetka liści odziomkowych, w drugim – pęd kwiatowy. Liście dolne są czerwonawe, a liście łodygowe zielone. Kwiaty wiesiołka są żółte, pachnące, które wieczorem się otwierają, a rano zamykają. Kwitną od wczesnego lata do jesieni (najczęściej od czerwca do września).
Owocem jest wąsko-podłużnie jajowata torebka z drobnymi, ciemnobrunatnymi nasionami – podobnymi do nasion maku. Te właśnie nasiona są surowcem zielarskim, z których produkuje się olej wiesiołkowy stosowany w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i żywnościowym. Olej z wiesiołka zawiera wyjątkowo duże ilości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) – kwasu linolowego (LA) i gamma-linolenowego (GLA), od których obecności w organizmie zależy prawidłowy przebieg wielu życiowych procesów. Są także inne kwasy tłuszczowe – oleinowy, palmitynowy i stearynowy – a ponadto fitosterole, białko bogate w aminokwasy siarkowe i tryptofan, enzymy, witamina E, cynk, selen, magnez i wapń. Ten bogaty zestaw niezwykłych składników sprawił, że niepozorny wiesiołek jest jedną z cenniejszych roślin wykorzystywanych do produkcji leków i kosmetyków.
Wiesiołek ułatwia odchudzanie. Wiesiołek nie tylko wspomaga trawienie, ale również zapobiega magazynowaniu się tłuszczów. Kwas GLA uaktywnia bowiem funkcje brunatnej tkanki tłuszczowej, której zadaniem jest spalanie zbędnego tłuszczu i przetwarzanie go na ciepło. Ponieważ kobiety mają więcej brunatnej tkanki tłuszczowej niż mężczyźni, dlatego olej z wiesiołka zwłaszcza dla pań może być doskonałym wsparciem w walce z nadwagą.
Wiesiołek poprawia stan skóry. Służy do pielęgnacji skóry (suchej, łuszczącej się, wrażliwej, przetłuszczającej się), poprawia elastyczność i wilgotność skóry reguluje pracę gruczołów łojowych, działa regenerująco, łagodzi podrażnienia i stany zapalne. Wykorzystywany jest do produkcji kremów (przeciwzmarszczkowych, nawilżających), do produkcji preparatów przeznaczonych do pielęgnacji cery alergicznej. Wchodzi w skład balsamów do ciała, pomadek do ust, odżywek do włosów. Nienasycone kwasy tłuszczowe wpływają na funkcjonowanie membran i przestrzeni międzykomórkowych, utrzymują odpowiedni poziom nawodnienia organizmu, zapobiegają utracie wody przez zewnętrzne warstwy skóry, dlatego olej z wiesiołka pomaga utrzymać jej jędrność i elastyczność. Usuwa też toksyny i szkody poczynione przez wolne rodniki. Dodatkowo kwasy te inicjują produkcję enzymu (delta-6-desaturaza), który pomaga w leczeniu różnego rodzaju problemów skórnych – od trądziku i wyprysków po łuszczycę.
Wiesiołek pomaga w chorobach reumatycznych. Kwasy obecne w oleju z wiesiołka działają leczniczo w chorobach stawów, w przypadku złamań i uszkodzeń więzadeł: łagodzą bóle reumatyczne, pobudzają regenerację tkanki chrzęstnej i łącznej, przyśpieszają też gojenie się ran i przeciwdziałają zapaleniu stawów.
Wiesiołek wzmacnia odporność. Kwas gamma-linolenowy i kwasy z grupy omega mają znaczący wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego. Ich wysoki poziom zapewnia dobrą ochronę przed schorzeniami płuc, oskrzeli, gardła, oczu, nabytą alergią czy astmą. Ponadto bogaty w te kwasy olej z wiesiołka ma również działanie odtruwające – usuwa z organizmu toksyny i powoduje utworzenie swoistego mechanizmu osłonowego, który chroni przed szkodliwymi substancjami.
Wiesiołek chroni układ krążenia. Olej z wiesiołka dzięki zawartości kwasu gamma-linolenowego działa antyagregacyjnie na płytki krwi – poprawia przepływ krwi w naczyniach krwionośnych, obniża ciśnienie i w ten sposób zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej, zawału serca i udaru mózgu.
Wiesiołek obniża cholesterol. Kwasy linolenowe oraz kwasy z grupy omega obniżają poziom tzw. złego cholesterolu (LDL), zapobiegają jego utlenianiu i odkładaniu się w postaci złogów w ściankach naczyń krwionośnych. Jednocześnie normalizują poziom cholesterolu dobrego (HDL), który usuwa nadmiar komórek tłuszczowych z żył i tętnic. Tym samym zmniejszają ryzyko rozwoju miażdżycy.
Wiesiołek wspomaga terapię nowotworową. Badania naukowców amerykańskich dowodzą, że olej z wiesiołka może być bardzo pomocny w walce z rakiem piersi – nie tylko zapobiega zachorowaniu, ale również pomaga w leczeniu jego agresywnej postaci. Kwas gamma-linolenowy zwalcza komórki rakotwórcze i ogranicza ich zdolność do rozmnażania się. W dodatku w połączeniu z lekami standardowo stosowanymi w leczeniu nowotworów piersi prowadzi do szybszego samounicestwienia komórek rakotwórczych i wzmocnienia zdrowych komórek organizmu, co ułatwia walkę z chorobą.
Wiesiołek usprawnia pracę mózgu. Kwasy tłuszczowe – a dokładnie DHA, który znajduje się w oleju wiesiołkowym – są składnikiem komórek mózgowych. Odpowiednio wysoki poziom tego kwasu ma wpływ na funkcjonowanie mózgu – dobry nastrój, sprawne myślenie, pamięć. Dlatego olej z wiesiołka jest polecany uczącej się młodzieży czy osobom starszym z objawami demencji. Jest on też pomocny jako środek uzupełniający w leczeniu stwardnienia rozsianego, sklerodermii, schizofrenii.
Wiesiołek poprawia płodność. Olej z wiesiołka jest wskazany dla par starających się o potomstwo, ponieważ ułatwia zapłodnienie. Dowiedziono, że pobudza on wydzielanie płodnego śluzu (tuż przed owulacją i po niej), poprawia jego jakość oraz ukrwienie śluzówki macicy. Niektóre badania wskazują, że wiesiołek może też poprawiać męską potencję.
Wiesiołek łagodzi dolegliwości kobiece. Kwasy tłuszczowe i magnez to duet zawarty w oleju z wiesiołka, dzięki któremu dolegliwości przedmiesiączkowe i towarzyszące menopauzie przebiegają znacznie łagodniej. Dowiedziono, że wysoki poziom tych substancji korzystnie wpływa na gospodarkę hormonalną kobiecego organizmu i w rezultacie poprawia samopoczucie, niweluje drażliwość i wahania nastroju, łagodzi bóle miesiączkowe, zmniejsza bóle piersi i uderzenia gorąca.
Olej z wiesiołka tłoczony jest na zimno, co pozwala zachować wszystkie cenne składniki tej rośliny. Olej wiesiołkowy ma trwałość ok. roku – po otwarciu należy przechowywać go w lodówce. Przechowuje się go w chłodzie, w miejscu zaciemnionym. Butelki są produkowane z ciemnego szkła, ponieważ olej ten jest podatny na utlenianie. Olej z wiesiołka można stosować do każdych posiłków, jednak należy pamiętać o tym, aby go nie podgrzewać (traci właściwości lecznicze). Szczególnie polecany do sałatek. Pierwsze skutki wpływu oleju z wiesiołka na nasz organizm można zauważyć po upływie trzech miesięcy od rozpoczęcia jego stosowania. Olej wiesiołkowy można nabyć w aptekach, sklepach zielarskich oraz sklepach ze zdrową żywnością.
Wiesiołek rośnie na glebie piaszczystej przy drogach, nasypach, nieużytkach, lasach, a nawet przy murach. Wiesiołek dwuletni jest uprawiany od 25 lat. W zależności od roku uprawia się od 300 do 1 000 ha. Bardzo dobrze plonuje na słabych, piaszczystych glebach. Bardzo odporny na niedobór wody. Nasiona wysiewa się wczesną wiosną lub w listopadzie bezpośrednio do gruntu. Nasiona dojrzewają stopniowo ku szczytowi. Roślinę należy ścinać, gdy torebka z nasionami jest otwarta. Suszy się ziele wiesiołka z dojrzałymi nasionami (w temperaturze nie wyższej niż 38°C – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe nie podlegają degradacji), a następnie młóci.
W latach 1994–1996 przeprowadzono w Polsce doświadczenia polowe w zróżnicowanych warunkach glebowych – słaba gleba piaszczysta i dobra pylasta oraz różny poziom nawożenia. Nasiona zostały wysiane w ostatniej dekadzie października w rzędy co 40 cm i na głębokość 0,5–1 cm. Okazało się, że na glebach piaszczystych o niskiej zawartości składników pokarmowych i kwaśnym odczynie plon nasion wynosił ok. 500 kg/ha i wzrastał do 800 kg/ha w miarę wzrostu nawożenia. Na glebach pylastych zasobnych w składniki pokarmowe i o odczynie obojętnym osiągnięto plon wynoszący ok. 1